BÖBREK YETMEZLİĞİNDE DİYETİN YERİ…

                                        

Uzmanlar Kronik Böbrek Yetmezliğinde beslenme ve diyetin hem hastalığın ilerlemesini önlemede hem de belirtilerin kontrolünde önemli olduğunu vurguluyor.

Konu ile ilgili Medigold Sultan Hastanesinden Dahiliye Uzmanı Dr. Metin Kolak önemli bilgiler paylaştı.

 “Kronik böbrek yetmezliği (KBY) sebebi ne olursa olsun, en az 3 ay süreli, böbrek hasarı ile birlikte veya birlikte olmaksızın böbrek süzme hızının (GFH) 60 ml/dk’nin altına inmesi durumudur. Kronik böbrek yetmezliğinin en sık nedenleri diyabet (şeker hastalığı), hipertansiyon, glomerulonefrittir (böbrek süzme organlarının hastalığı). Ülkemizde 18 yaş üstü hastaların yüzde 15.7’sinde KBY mevcuttur. İnsanlarda günlük kalori ihtiyacına değinilecek olursa 30-35 kcal/kg’dır. Kalorinin yüzde 45-65’i karbonhidratlardan, yüzde 10-35’i proteinlerden yüzde 20-35’i ise yağlardan sağlanmalıdır. KBY’de beslenme ve diyet hem hastalığın ilerlemesini önlemede hem de belirtilerinin kontrolünde önemlidir.

 Diyet tüketilen yiyeceklerin toplamı olarak tanımlanır.

-          KBY’li hastaların diyeti yeterli protein, kalori ve vitaminleri içermelidir. Kas kitlesi kaybettirmemeli ve böbrek hastalığının ilerlemesini yavaşlatmalıdır.

-          KYB’li hastaların diyeti böbrek süzme hızı (GFH), böbrek hastalığının tipi (proteinüri-albümin varlığına veya yokluğuna), diyabet ( şeker hastalığı), hipertansiyon ( Tansiyon yükselmesi), kalp yetmezliği gibi hastalıkların varlığına göre değişir.

GFH’si 60 ml/dk üstünde olan hastalarda özel bir diyet gerekmez.

-          DASH (hipertansiyonu önleyen diyet) diyeti önerilir. Bu diyet kan basıncını düşürür, koroner yetmezliğini (kalp damar hastalığı) ve felç – inme riskini düşürür ve böbrek taşı oluşmasını azaltır, böbrek hastalığının ilerlemesini yavaşlatır.

-          Bu diyet, sebze, meyve, düşük yağlı süt ürünleri, tam tahıl, baklagiller, tohumlar, kümes hayvanlarını içerir. Tuz, yağ, kırmızı et, şeker ve tatlandırıcıdan fakirdir.

GFH si 60 ml/dk altında olan hastalarda

-           Günlük protein alımı 0,8 gr/kg ile kısıtlı, sebzeden zengin diyet önerilir.

-          Günlük sodyum (tuz) oranı 2 gramdan az olmalıdır.

-          Potasyum normal ise kısıtlanmaz,

-          Fosfor 0,8-1 gr/ gün ile kısıtlanır.

-          En fazla kalori alımı günlük 30-35 kcal/kg olmalıdır.

-          Çok düşük proteinli diyet uygulamasının böbrek yetmezliğinin ilerlemesini yavaşlatmadığı, aksine ölüm riskini arttırdığı bulunmuştur.

PROTEİNLER:

    Proteinlerin 1 gramı 4 kalori sağlar. Proteinlerin biyolojik değerleri (yenen proteinin vücut proteinine dönüşme oranı) önemlidir. Biyolojik değer bakımından proteinler ikiye ayrılırlar. Yüksek biyolojik değerli proteinler ve düşük biyolojik değerli proteinler. Diyette de proteinlerin yüzde 50’si yüksek biyolojik değerli, yüzde 50’si düşük biyolojik değerli olmalıdır. Proteinden zengin gıdaların biyolojik değerleri 100 üzerinden sınıflandırılır. Değeri 75’den fazla olanlar yüksek biyolojik değer olarak kabul edilir.

 Tam yumurta           95

 İnek sütü                  90

 Biftek                       76

 Soya fasulyesi          75

 Pirinç                        75

 Buğday                     67

 Patates                      67

Yulaf                         66

Mısır                         60

Gıdalar protein içeriklerine göre ikiye ayrılabilirler:

Düşük protein içeren gıdalar:

Ekmek, makarna, pirinç, meyveler, sebzeler

Yüksek oranda protein içeren gıdalar:

Yumurta, kırmızı et, kümes hayvanları, balık

KARBONHİDRATLAR :

Günlük alınması gerekli kalori miktarının yüzde 45-65’i karbonhidratlardan sağlanmalıdır.

Karbonhidratlar vücudumuzun en kolay kullandığı enerji kaynağıdır. Bir gram karbonhidrattan 4 kalori elde edilir. Karbonhidratlar ikiye ayrılır:

Basit karbonhidratlar bulunan gıdalar:

Sofra şekeri, kahverengi şeker, hazır meyve suları, mısır şurubu, bal, reçeller, şekerlemeler

Kompleks karbonhidratlar bulunan gıdalar:

Lifli ve nişastalı gıdalarda bulunurlar. Yeşil sebzeler, baklagiller, tam tahıl (ekmek-makarna), patates, kabak, mısır, bezelye, pirinç.

YAĞLAR :

Yağların bir gramı 9 kalori sağlar. Yağlar doymuş ve doymamış yağ olarak iki çeşittir.

 Her zaman doymamış yağların kullanılması önerilir.

Doymuş yağ içeren besinler:

Yağlı kırmızı et, derili tavuk eti, yağlı süt ve süt ürünleri, kızartılmış gıdalar.

Doymamış yağ içeren besinler:

Zeytinyağı, ayçiçeği yağı, mısır yağı, fıstık yağı.

Omega 3 doymamış yağdır ve balık, keten tohumu, kanola, soya, ceviz ve ay çiçekte bulunur.

Trans yağlar, gıdaların hidrojenize edilmesiyle elde edilir (Margarinler gibi). Yağların en tehlikeli grubudur. Bunlar oda sıcaklığında katı haldedirler.

 DİYET UYGULAMALARI:

-          Şeker hastalığı ve Hipertansiyon ilk ve en önemli hedeftir

-          Beslenme ve diyet alışkanlıkları değiştirilmelidir

-          Günlük tuz miktarı en fazla 4 gram olmalıdır.

-          İşlenmiş ve hazır gıdalar kullanılmamalıdır.

-          Günlük protein en fazla 0,8 gr/ kg ve ağırlıklı olarak bitkisel kaynaklı olmalı.

-          Fosforun alınımı azaltılmalı.

YİYECEKLERDEKİ FOSFOR VE POTASYUMUN AZALTILMASI:

      Yiyecekler kaynatılarak fosfor miktarları azaltılabilir, kaynatma işlemi yapılarak;

-          Sebzelerde       yüzde 51

-          Baklagillerde    yüzde 48

-          Etlerde              yüzde 38 oranında fosfor azaltılabilir.

-          Sığır ve tavuk etinin küçük parçalar halinde 30 dakika kaynatılması fosforu yüze 40-50 azaltır.

-          Etleri küçük parçalar halinde 30 dakika kaynatmak ve sularını yememek önerilir.

-          Aynı şekilde sebzelerde de kaynatmanın fosfor oranını azalttığı saptanmıştır.

-          Hazır ve işlenmiş yiyecekler sodyum ve fosfattan zengindir. Bu nedenle tüketilmemelidir.

-           

TÜKETİLEBİLECEK GIDALAR:

-          Yumurta beyazı

-          Sebze,

-          Meyve

-          Zeytin yağı

-          Bitkisel yağlar

-          Tereyağı

-          Şeker

-          Yoğurt (proteinüri olanlara önerilir)

-          Kefir (proteinüri olanlara önerilir)

YENİLMEMESİ ÖNERİLEN YİYECEKLER :

-          Sakatatlar

-          Salam, sosis, hindi

-          Somon

-          Karides

-          Kalamar

-          Sert peynirler

-          Cerez (fındık, fıstık, badem)

-          Yumurta sarısı

-          Süzme-krem-mozarella peynir

KISITLI YENEBİLECEK YİYECEKLER:

-          Kuzu eti

-          Tavuk

-          Alabalık

-          Tuna – morino balığı

-          Süt

-          Ekmek

-          Makarna

-          Yarma buğday

-          Pirinç

-          Fasulye

-          Nohut

-          Bezelye

-          Bakla

-          Mısır gevreği

-          Mısır unu